Vertroosting

Afgelopen week was het weer eens zover. Mijn euforie tijdens een hypomane episode had een averechts effect. Pas achteraf word ik me in zulke situaties bewust van de megalomanie van mijn uitspraken en het affronterende effect daarvan op anderen. De volgende songtekst van Jurk is voor mij dan ook heel herkenbaar.

De deuren van ons huis, ze staan wagenwijd open. Aan de sporen kun je zien, hier heeft iemand gelopen. Heeft alles wat ons dierbaar is aangeraakt, kapotgemaakt. Maar wat het allerergste is, en dat schokt me het meest. Aan de sporen kun je zien, dat ik dat ben geweest.

Bipolaire stoornis

Maar enfin, zoals mijn opa altijd al zei “Gedane zaken nemen geen keer”. Voor mensen met een bipolaire stoornis beweegt het leven zich tussen uitersten. Soms kunnen zij alles in de wereld aan en bereiken ze ook veel. Soms gooien zij onbedoeld hun eigen glazen in en soms is de harmonie tussen hen en de rest van de wereld ver te zoeken. Die laatste toestand treedt meestal op in een depressieve episode. Lastig om mee te leven, zowel voor de persoon in kwestie, als voor de mensen in hun directe omgeving.

In flow zijn

Los hiervan, is het op z’n tijd al lastig genoeg om het leven te leven. De meesten van ons doen er alles aan om het leven hier op aarde zo aangenaam mogelijk te maken, maar dat is vaak al een hele opgave. “Het leven is een feestje, maar je moet alleen wel zelf de slingers ophangen.” Er zijn genoeg activiteiten die ons doen vergeten, dat ons verblijf hier op aarde slechts tijdelijk is. Vaak zijn het bezigheden waar we volledig in opgaan. Te denken valt aan tuinieren, motorrijden, muziek maken, dansen, knutselen en ga zo maar door. We verkeren in toestand die we ook wel ‘in flow’ noemen. Het bijzondere is dat de tijd gedurende die zijnstoestand volledig andere wetmatigheden lijkt te volgen. De tijd lijkt te vertragen. Heel bijzonder. Maar ja, er is geen mens die continue ‘in flow’ kan verkeren.

Leven is lijden

Inherent aan leven, is nu eenmaal ook het lijden van de mens. “Ieder huisje heeft zijn kruisje.” En ten aanzien van dit lijden proberen we onszelf te troosten met liefde of - voor gelovigen - met woorden uit de Bijbel, bijvoorbeeld 1. Korintiërs 10;13.

U hebt geen beproevingen te doorstaan die niet voor mensen te dragen zijn. God is trouw en zal niet toestaan dat u boven uw krachten wordt beproefd: Hij geeft u mét de beproeving ook de uitweg, zodat u haar kunt doorstaan.

Het zoeken naar vertroosting is misschien wel de voornaamste ‘drive’ van de mens tijdens zijn aardse bestaan. Ervan uitgaande dat we verbonden zijn met het universele bewustzijn, de TAO of de platonische ideeënwereld (zoals je wilt), waaruit alles kan voortkomen, dan voelt het soms alsof we tijdens ons leven afgescheiden zijn van de bron. En dat doet pijn.

Ook als je ervan overtuigd bent dat we een niet-materiële ziel hebben, die los van ons lichaam kan bestaan, ook dan kun je het leven als pijnlijk ervaren, omdat je je lichaam als kerker van de ziel ervaart (dat is weer eens wat anders dan het lichaam als tempel van de ziel).

Opheffen van het lijden

Vertroosting duurt helaas meestal kortstondig, zeker als we die zoeken in seks, materiële geneugten of in het verorberen van zoete producten, zoals chocolade. Als we langdurigere vertroosting zoeken, dan heeft deze meestal een verslavend karakter, zoals bij drugsgebruik of gokken. En we weten inmiddels dat dat meer kapotmaakt dan ons lief is. Daarom denk ik dat langdurige vertroosting alleen door liefde verkregen kan worden. Alvorens je liefde aan een ander kunt geven en van een ander kunt ontvangen, moet je mijns inziens wel eerst liefdevol naar jezelf kunnen zijn. En dan heb ik het niet over narcistische eigenliefde, die ons door reclames en allerlei tv-programma’s wordt opgedrongen. Want dat soort liefde werkt de ego-cultuur namelijk in de hand, omdat deze een differentiërend effect op ons heeft, zo van ‘zie mij nu eens’.

Wetenschappelijke revolutie

Het gevoel afgescheiden te zijn van de wereld, is helaas een negatief bijproduct van de succesvolle wetenschappelijk revolutie in Europa. Om wetenschap te bedrijven, hebben we zo’n beetje alles om ons heen geobjectiveerd om vervolgens elk object volgens het principe van het reductionisme te gaan begrijpen. Maar in feite is alles - via het universele bewustzijn - verbonden met alles. En als je dat te zweverig vindt, dan kun je het ook letterlijk zo beschouwen. Willekeurig welk systeem je ook onder de loep neemt, elke verandering heeft invloed op het geheel. Hoe klein die verandering ook is. Bovendien moeten we achteraf vaststellen dat het reductionisme - ondanks haar successen - veronachtzaamd heeft dat ‘het geheel meer is dan de som der delen’.

Taal zonder woorden

Mijns inziens is de ultieme climax voor onze vertroosting een woordeloze communicatie op bewustzijnsniveau. Paradoxaal genoeg is er wel een taal voor nodig, namelijk de taal van de liefde. En dan heb ik het niet over seks. Seks is egocentrisch, terwijl eros alles met vertroostende liefde te maken heeft. Echte liefde werkt verbindend.